Elektromagnetische velden (EMV)
Wat zijn elektromagnetische velden?
Met de term 'elektromagnetische velden' worden zowel elektrische- als magnetische velden bedoeld. Elektrische velden worden afgezwakt door het isolatiemateriaal om de elektriciteitskabels, muren en andere hindernissen en zijn daarom minder relevant. De magneetvelden reiken wel verder.
Magneetvelden zijn onzichtbare krachten die worden opgewekt door het stromen van elektriciteit. Overal waar stroom doorheen loopt, ontstaan magneetvelden. Bijvoorbeeld als je een lamp aanzet, een laptop of andere apparaten gebruikt (afbeelding 1). Deze velden ontstaan ook rondom elektriciteitsstations. U leest meer over elektromagnetische velden op de website van Netbeheer Nederland.
Afbeelding 1. Selectie van elektrische apparaten in en rond het huis waar magneetvelden ontstaan (Bron: kennisplatform.nl).
Wat is een microtesla?
De sterkte van een magneetveld drukken we uit in Tesla. Een microtesla (μT) is een miljoenste Tesla. De sterkte van het magneetveld neemt af naarmate de afstand tot de bron groter wordt. Zo kan bijvoorbeeld bij het stofzuigen op 30 centimeter afstand van de stofzuiger een magneetveld van 10 tot 100 microtesla worden waargenomen en daalt deze sterkte op 2 meter afstand tot onder de 1 microtesla.
Normen kortdurende en langdurige blootstelling
Voor magneetvelden zijn geen wettelijke limieten. Wel is er beleid in Europa en in Nederland voor de blootstelling aan magneetvelden. In dit beleid wordt onderscheid gemaakt tussen kortdurende blootstelling, bijvoorbeeld als u over straat loopt, en langdurende blootstelling, bijvoorbeeld als u thuis bent. Hierover leest u hieronder meer.
Kortdurende blootstelling (100 microtesla)
Voor kortdurende blootstelling houden netbeheerders een norm aan van 100 microtesla, die volgt uit een Europese Richtlijn. Dat betekent dat u op plaatsen die publiek toegankelijk zijn, in principe niet blootgesteld kunt worden aan een magneetveld van 100 microtesla of meer. Liander houdt bij het ontwerp van haar stations rekening met deze Europese richtlijn. Deze norm kan bij gebruik van elektrische apparaten in huis overigens wel overschreden worden (bron).
Mogelijke gezondheidseffecten kortdurende blootstelling
Sterke magneetvelden kunnen de zintuigen prikkelen met mogelijke tijdelijke lichamelijke effecten tot gevolg, zoals bijvoorbeeld een spiertrekking of het zien van flits. Deze effecten gaan ook weer weg bij het verlaten van het sterke magneetveld. Deze effecten komen niet voor bij magneetvelden onder de 1000 microtesla. Op de grenswaarde van 100 microtesla die Liander hanteert, zit een zeer ruime veiligheidsmarge ingebouwd. (bron).
Langdurende blootstelling (0,4 microtesla)
Voor langdurige blootstelling geldt een norm van gemiddeld 0,4 microtesla over het jaar. Met langdurige blootstelling bedoelt het RIVM een verblijftijd van 14 tot 18 uur per dag gedurende een jaar, zoals bij wonen het geval is. Gemeente Amsterdam probeert “zoveel als redelijkerwijs mogelijk” te voorkomen dat mensen langdurig blootgesteld worden aan een magneetveld dat gemiddeld sterker is dan 0,4 micro tesla.
Mogelijke gezondheidseffecten langdurende blootstelling
Het is niet zeker of langdurige blootstelling aan magneetvelden negatieve gevolgen heeft voor de gezondheid. De Gezondheidsraad ziet aanwijzingen voor een verband tussen blootstelling aan magneetvelden in de buurt van bovengrondse hoogspanningslijnen en leukemie. Het staat echter niet vast dat dit komt door magneetvelden.
De overheid wil risico's zo klein mogelijk houden. Daarom wordt bij nieuwbouwplannen altijd rekening gehouden met magneetvelden. Plekken waar sprake is van langdurig verblijf (zoals woningen) worden zo veel mogelijk ontzien van magneetvelden.
Voorzorgbeleid
De GGD adviseert om ‘zoveel als redelijkerwijs mogelijk’ te voorkomen dat mensen langdurig verblijven (circa 14 tot 18 uur per dag gedurende een jaar) in een magneetveld waarvan de sterkte over een heel jaar gemiddeld hoger is dan 0,4 microtesla. Dit advies heeft gemeente Amsterdam overgenomen in haar beleid.
Met betrekking tot jaargemiddelde magneetvelden gelden de volgende kaders:
- Landelijk: Herijkt voorzorgbeleid (april 2023). Lees meer op de website van het RIVM.
- Gemeentelijk: Amsterdams voorzorgbeleid magneetvelden (mei 2024) (TKN punt 6).
Groot verschil tussen 100 en 0,4 microtesla
Sommige mensen vinden het verschil tussen 0,4 en 100 microtesla opmerkelijk groot. Het ene getal is immers 250 keer groter dan het andere. Maar je kunt deze waarden niet met elkaar vergelijken. De waarde van 100 microtesla geldt voor elk willekeurig moment. De waarde van 0,4 microtesla geldt als gemiddelde voor een heel jaar. Tijdens dat jaar kan de veldsterkte boven en onder de waarde van 0,4 microtesla komen. Het is een waarde uit voorzorg. Het doel is om in nieuwe situaties met blootstelling altijd de overschrijding van deze waarde te voorkomen.
Meer weten?
Amsterdam heeft een vastgesteld voorzorgbeleid magneetvelden. Dit is uitvoeringsbeleid. Qua normstelling worden in Amsterdam geen strengere eisen gesteld dan landelijk. Het jaargemiddelde magneetveld van 0,4 microtesla is een landelijk breed gedragen beleidslijn. Het Amsterdamse voorzorgbeleid magneetvelden is hierop gebaseerd en leest u hier: https://amsterdam.raadsinformatie.nl/vergadering/1245989 (TKN punt 6).
Waar het Amsterdamse voorzorgbeleid verder gaat dan het landelijk voorzorgbeleid is dat netbeheerders plannen moeten optimaliseren om langdurige blootstelling zoveel mogelijk te voorkomen. Ook moeten netbeheerders magneetvelden inzichtelijk maken en de omgeving hierover te informeren.
De keuze voor 0,4 microtesla is een beleidsmatige keuze van gemeente Amsterdam die breed wordt ondersteund. In het project 'Beleidsalternatieven Hoogspanningslijnen Onderling Overlegd (BAHLOO)’ is met een groot aantal partijen (IPO, VNG, EnergieNed, GGD, Woonbond, NEPROM, AEDES, VNO-NCW, Vereniging Eigen Huis, Stichting Natuur en Milieu en het Meldpuntennetwerk Gezondheid en Milieu) gesproken over beleid voor hoogspanningslijnen. Alle partijen hebben aangegeven dat 0,4 een acceptabele waarde is. U kunt dit teruglezen in de kamerstukken van de Tweede Kamer (Kamerstuk 28089 nr 7 2004 – 2005).
Om magneetvelden te beperken, neemt Liander bronmaatregelen:
- We plaatsen het elektriciteitsstation op een zo groot mogelijke afstand van de woningen
- Waar mogelijk optimaliseren we de ligging van de kabels: boven elkaar, in plaats van naast elkaar
Deze bronmaatregelen staan beschreven in bijlage 2 - Overzicht proportionele bronmaatregelen | RIVM. Hiermee voorkomen we dat woningen binnen een jaargemiddeld magneetveld liggen dat sterker is dan 0,4 microtesla. Daarmee voldoet elektriciteitsstation Rhijnspoor aan het voorzorgbeleid van gemeente Amsterdam.
Het is niet zeker of langdurige blootstelling aan magneetvelden negatieve gevolgen heeft voor de gezondheid. De Gezondheidsraad ziet aanwijzingen voor een verband tussen blootstelling aan magneetvelden in de buurt van bovengrondse hoogspanningslijnen en leukemie. Het staat echter niet vast dat het komt door magneetvelden.
De GGD verwacht geen risico’s voor de gezondheid van omwonenden van elektriciteitsstation Rhijnspoor. Bekijk hier het GGD-advies.
Een minimale afstand van 25 meter tussen het elektriciteitsstation en de dichtsbijzijnde woningen is geen vereiste. Wanneer woningen binnen 25 meter van het elektriciteitsstation liggen, is gemeente Amsterdam verplicht om de EMV-contour uit te rekenen om te bepalen of er woningen binnen de contour (sterker dan 0,4 microtesla) (komen te) liggen. Als dat het geval is, wordt bekeken of en hoe dit voorkomen kan worden.
De EMV-berekening is gemaakt door DEP (Duurzaam Energieperspectief). Deze partij is, net als Liander, onderdeel van netwerkbedrijf Alliander. Voor het onderzoeken en berekenen van magneetvelden wordt DEP ingeschakeld. DEP heeft de voorgeschreven rekenmethode toegepast, op basis waarvan de jaargemiddelde 0,4 microtesla-contour wordt berekend.
Met de rekenmethode, de opstelling van het elektriciteitsstation en de berekende EMV-contour is alle informatie beschikbaar voor het uitvoeren van een externe review. Het staat iedereen vrij zelf een bureau in te huren om de berekening te verifiëren.
Nee. De gemeente kan geen oplossing voorschrijven.
Als de 100 microtesla norm voor kortdurend verblijf wordt overschreden zal de gemeente Liander vragen om maatregelen te treffen om aan de norm te voldoen. Het is aan Liander om te bepalen welke maatregelen genomen kunnen worden om de magneetveldcontour te verkleinen.
Als blijkt dat ondanks de voorzorgsmaatregelen toch woningen binnen de 0,4 microtesla jaargemiddeld contour vallen, biedt de gemeente maatwerk. Er wordt dan nagegaan of blootstelling binnen de woning beperkt kan worden. In het uiterste geval kan dit betekenen dat de gemeente mensen ondersteunt die willen verhuizen.
Langdurig verblijf is nadrukkelijk iets anders dan kort verblijf. De gemeente Amsterdam hanteert een voorzorgbeleid voor langdurig verblijf. Hierin staat dat zoveel als redelijkerwijs mogelijk voorkomen moet worden dat er nieuwe situaties ontstaan waar gevoelige bestemmingen in een magneetveld sterker dan 0,4 microtesla liggen. Gevoelige bestemmingen zijn plaatsen waar mensen langdurig verblijven. Onder ‘langdurig’ verblijf verstaat het RIVM een verblijftijd van 14 tot 18 uur per dag gedurende een jaar, zoals bij wonen het geval is.
Ja, u kunt metingen aanvragen bij de GGD.