Maatregelen om het net in Gelderland te ontlasten

Met deze maatregel gaan we op de juiste plekken en op de juiste momenten extra stroomproductie realiseren. Wanneer bestaande aangeslotenen niet voldoende middelen hebben om de congestief op te lossen wordt in deze kostbare noodmaatregel gekeken naar het realiseren van nieuwe bronnen van flexibiliteit. Dat kan zijn het bijplaatsen van gas aggregaten of, indien het congestie profiel dit toelaat, ook batterijen. We willen hierbij zoveel mogelijk gebruik maken van de bestaande gas en elektra infrastructuur en vragen daarom bestaande aangeslotenen of zij hun aansluiting en terrein ter beschikking kunnen stellen om marktpartijen daar te laten investeren in stuurbare installaties.

Utrecht heeft voor de zomer van 2024 een tender in de markt gezet. Flevopolder zal naar verwachting binnen nu en een jaar volgen. Ook in Gelderland zal de vraag gesteld worden of we wel alles doen om de uitdagende situatie het hoofd te bieden, mogelijk ook om koppelstation Lelystad te ontlasten. Maar met de huidige inzichten is het toevoegen van tijdelijk regelbare opwek door de netbeheerders ten behoeve van de problematiek op het hoogspanningsnet geen onderdeel van het Actieplan Netcongestie in Gelderland.

We gebruiken in onze netten en stations bepaalde grenzen om een max hoeveelheid elektriciteit te transporteren. Met deze maatregel onderzoeken we of we de grenzen kunnen verleggen, waardoor we nog meer elektriciteit kunnen transporteren. Het is belangrijk dat we dit goed onderzoeken, want als we teveel elektriciteit over het net transporteren kan er bijvoorbeeld een kabel of station kapot gaan waardoor er een stroomstoring ontstaat. Dit onderzoek voeren we samen uit met netbeheerder TenneT en de veiligheidsregio.

We bewegen naar een nieuw energiesysteem, waarin we voor onze energievoorziening steeds meer afhankelijk zijn van de natuur; of de zon schijnt en hoe hard het waait. Dat betekent dat er per dag verschillen zijn in de hoeveelheid energie die beschikbaar is. Batterijen passen goed bij het nieuwe energiesysteem, omdat ze kunnen helpen om tekorten of overschotten aan energie op te vangen. Als er veel duurzame energie opgewekt wordt, kunnen batterijen dat tijdelijk opslaan. Andersom, als er weinig duurzame energie opgewekt wordt, kan de energie die eerder in batterijen is opgeslagen gebruikt worden. Batterijen kunnen op die manier helpen om netcongestie (= drukte op het elektriciteitsnet) te verminderen.

Maar: ze kunnen ook bijdragen aan het probleem. Als batterijen altijd direct laden als ze leeg zijn en niet wanneer de zon volop schijnt, bijvoorbeeld, kunnen ze de netcongestie juist verergeren. Daarom sluiten de regionale netbeheerders alleen nog batterijen aan op het net met de afspraak dat ze helpen de drukte op het net te voorkomen (congestie-neutraal). Daarnaast wordt erop ingezet dat batterijen de congestie helpen oplossen (congestieverzachtend).

Bekijk voor meer informatie het inpassingskader voor grote batterijen op de website van Netbeheer Nederland.

Dit is een vrij technische maatregel, die momenteel juridisch dichtgetimmerd is. Toch gaat netbeheerder TenneT, verantwoordelijk voor het landelijke hoogspanningsnet, onderzoeken of we de zogenaamde ‘70%-regel’ kunnen openbreken. Die Europese regel verplicht TenneT om 30% van de ruimte op het hoogspanningsnet te reserveren voor uitwisseling van elektriciteit met onze buurlanden, België en Duitsland. Als we dat percentage wat mogen verlagen, ontstaan extra ruimte op het net dat kan worden gebruikt voor transport binnen de landsgrenzen; dus voor nieuwe of zwaardere aansluitingen. 

Let op: niet van toepassing op Gelderland.

De congestie voor afname wordt veroorzaakt door een grote hoeveelheid nieuwe aanvragen voor grootverbruikers, ontwikkelingen in warmtepompen en elektrisch vervoer bij kleinverbruikers en geplande woningbouw. Verbruiken klanten veel elektriciteit tegelijkertijd? Dan ontstaan er piekmomenten. Bestaande klanten kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan de lokale balans tussen vraag naar stroom en het aanbod ervan, door het reduceren van verbruikspieken. Doordat bedrijven tijdelijk minder elektriciteit afnemen (of juist meer terugleveren) kan het net op piekmomenten worden ontlast. Dit noemen we congestiemanagement. Partijen ontvangen hiervoor een financiële vergoeding. In de eerste fase van congestiemanagement is deelname vrijwillig. Een volgende stap is verplichte deelname aan congestiemanagement.

Op 31 maart 2025 informeerden we klanten die stroom afnemen in de regio Flevopolder en Gelderland dat zij verplicht zijn om een bieding te doen om bij te dragen aan congestiemanagement. De deelnameverplichting staat verder uitgelegd in een opsomming.

• Ondergrens GTV (voor afname): Gelijk aan of groter dan 5 MW
• Energierichting: Afname (minder afnemen, meer terugleveren)
• Producten: Capaciteitsbeperkingscontract (CBC) en redispatch
• Ingangsdatum: 31 maart 2025
• Reactietermijn: 6 maanden (reageren voor 1 oktober 2025)

Er is ook een artikel geschreven over dit onderwerp. Lees meer op onze nieuwspagina. 

De groeiende vraag naar elektriciteit is deels een gevolg van het elektrificeren, ofwel aardgasvrij verwarmen. Huizen en gebouwen elektrificeren in rap tempo. Cv-ketels maken plaats voor warmtepompen. Dat is goed nieuws voor de verduurzaming van ons land, maar het gaat momenteel zo snel dat er problemen ontstaan op het elektriciteitsnet. Door in deze fase van de energietransitie lastige keuzes te maken, kunnen we het net zomin mogelijk belasten. Daarom is het advies voor bestaande huizen en gebouwen: kies voorlopig voor hybride warmtepompen, in plaats van volledig elektrische. De hybride variant verbruikt immers minder elektriciteit. Daarnaast zien we het belang van het slim instellen van warmtepompen en elektrische installaties om zo het elektriciteitsverbruik te beperken.

De woningbouwopgave in ons land is enorm. Er moeten heel veel extra huizen bij. Doordat het net op steeds meer plekken vol zit, is het niet altijd vanzelfsprekend dat een nieuwbouwproject een elektriciteitsaansluiting kan krijgen. Wat nou als de nieuwbouwwijk bijna geen elektriciteit van het net vraagt en ook zo weinig mogelijk teruglevert?

Netbewuste nieuwbouw, noemen we dat. Er lopen verschillende initiatieven zoals de ontwerpprincipes; het buurtbudget, waarbij we een maximale hoeveelheid netcapaciteit beschikbaar stellen. Dit stimuleert de projectontwikkelaar om creatieve oplossingen te zoeken en de nieuwe wijk zo netbewust mogelijk te ontwerpen. Denk bijvoorbeeld aan publieke laadpleinen waar netbewust laden (laden buiten de spitsuren) de norm is of gezamenlijke opwek door middel van zonnepanelen op de gevel. En vanuit Alliander de Balanswijk, waarin we samen met de sector een wijk willen ontwikkelen die zorgt voor meer balans op het energienet en zo min mogelijk afhankelijk is van het bestaande stroomnet. 

Lees meer over de ontwerpprincipes om netbewust te bouwen op de website van Netbeheer Nederland. 

Elektrische auto’s vragen veel van het elektriciteitsnet, zeker als ze worden opgeladen tijdens de uren dat het erg druk is. Maar elektrisch laden is heus niet alleen deel van het probleem; het kan ook onderdeel zijn van de oplossing voor het drukke elektriciteitsnet. Als we ons elektrische wagenpark slim gebruiken, wordt ons energiesysteem flexibeler. 

Door samen met laadpaalexploitanten het laadvermogen van publieke laadpalen tijdelijk  te verlagen (bijvoorbeeld tussen 16:00 en 21:00 uur), komt er ruimte vrij voor andere dingen. Als we de palen zo inregelen dat dat automatisch gebeurt, is je auto gewoon de volgende ochtend vol en klaar voor vertrek én we hebben weer een stukje ruimte op het net. Win-win. Voor uitzonderingen en noodsituaties bestaat altijd de mogelijkheid tóch te laden.

Met het maatregelenpakket zetten we alles op alles om te voorkomen dat er wachtlijsten ontstaan voor nieuwe huizen en kleine bedrijven. Als we allemaal ons steentje bijdragen creëren we samen ruimte op het net. Mochten de maatregelen niet het gewenste effect hebben, worden dergelijke wachtlijsten die nu al voor grote bedrijven bestaan ook een reële en extreem vervelende consequentie voor consumenten en kleinverbruikers. Helaas zullen nieuwe aanvragen voor bijvoorbeeld het verzwaren van de aansluiting of een nieuwe dan op een wachtlijst komen te staan.

Smart Energy Hubs (SEH) hebben de potentie om met minder transportcapaciteit meer bedrijven te voorzien in hun elektriciteitsbehoefte door lokaal te optimaliseren. Dit is zowel voor economische groei als vergroening van belang. Netbeheerders stimuleren daarom de ontwikkeling van SEH en ontwikkelen hiertoe groepscontracten, waaronder de Groeps Transport Overeenkomst (Groeps-TO). Bij een vijftal pilots wordt daarom de potentie en interesse van de Groeps-TO onderzocht.

Inmiddels zijn 2 LOI’s getekend en hebben 2 pilots interesse om in april een GTOcontract te tekenen. Met de overige pilots zijn we volop in gesprek om tot een GTOcontract te kunnen komen. De inzichten zijn gebundeld in een lessons learned document, waarin de processtappen, knelpunten en advies voor opschaling zijn opgenomen.

Flexibiliteit bedrijven en huishoudens

Het nieuwe energiesysteem vraagt ander gedrag van alle gebruikers, waarbij vooral elektriciteit wordt gebruikt wanneer er veel duurzame opwek van wind of zon is en minder elektriciteit wordt gebruikt tijdens piekuren.